Które paszowozy zapewniają największą ergonomię pracy?

Urządzenia umożliwiające zautomatyzowanie części czynności pozwalają na przyspieszenie tempa ich wykonywania, a tym samym znacznego obniżenia ich kosztów. W przypadku wozów paszowych będzie to nie tylko oznaczało mniejszą ilość pracy potrzebną do dostarczania paszy, ale również przygotowywanie dających dużo lepsze wyniki żywieniowe mieszanek. Korzystanie z paszowozu jest jednym z elementów osiągania satysfakcjonujących wyników w hodowli bydła.

Znaczenie wozu paszowego przy prowadzeniu hodowli bydła

Prowadzenie nowoczesnego gospodarstwa rolnego nastawionego na produkcję zwierzęcą wymaga stosowania rozwiązań, które pozwolą na uzyskiwanie możliwie najlepszych rezultatów przy ograniczeniu nakładów pracy i ponoszonych kosztów. Przy hodowli bydła mięsnego czy mlecznego najważniejszym zadaniem jest dostarczanie właściwej mieszanki paszowej, dającej największe przyrosty masy lub utrzymującej odpowiedni poziom mleczności. Najlepsze efekty daje tu właściwe zestawienie i podawanie dawek według jednego z systemów żywienia – TMR (Total Mixed Ration – całkowicie wymieszanej dawki) lub PMR (Portion Mixed Ration – częściowo wymieszanej dawki) w zależności od charakteru hodowli i wybranego sposobu utrzymywania zwierząt oraz specyfiki posiadanych budynków, a także możliwości dostosowania ich do konkretnej metody. W obu przypadkach właściwe wyniki można uzyskiwać tylko wówczas, gdy wszystkie składniki będą właściwie zestawiane i prawidłowo wymieszane, co wiąże się z koniecznością zakupu dopasowanego do potrzeb wozu paszowego – zauważa przedstawiciel firmy ATA-TECHNIK, zajmującej się dystrybucją maszyn rolniczych TOSUN.

Zasady przygotowania TMR i PMR są podobne, choć składniki pasz i ich udział w całej masie jest zupełnie inny. Podstawową kwestią jest w obu przypadkach takie rozdrobnienie i wymieszanie poszczególnych pasz – przy TMR objętościowych i treściwych, a przy PMR bazy z paszy objętościowej i dodatku paszy treściwej oraz ewentualnie wybranych składników białkowych – by uzyskać odpowiednią kompozycję smakowitości i własności odżywczych. Problemem może być zarówno zbytnie rozdrobnienie dawki, co nadmiernie skraca przeżuwanie i może prowadzić do chorób układu pokarmowego powodowanych złym pH przy zbyt niskim wydzielaniu śliny, jak i nierównomierne pocięcie masy, które z kolei umożliwia zwierzętom sortowanie paszy i wybieranie fragmentów pod kątem ich smaku i konsystencji prowadząc do niezbilansowanego odżywiania, a tym samym pogorszenia osiąganych rezultatów.

Sporządzanie pasz TMR i PMR wymaga zachowania powtarzalności dostarczanego zwierzętom pokarmu, w przeciwnym razie zestawione dawkowania nie będą mogły przełożyć się na efekty. Prawidłowe mieszanie wiąże się z koniecznością precyzyjnego odważania poszczególnych składników, ale także utrzymania odpowiedniego rozdrobnienia wynikającego z czasu mieszania, jak i pozostającej na stałym poziomie efektywności pracy wozu paszowego. Nie powinno się też zapominać, że nie wszystkie składniki stosowane do żywienia mogą być skutecznie obsługiwane przy korzystaniu z paszowozu i należy to uwzględnić w czasie przygotowywania receptury dawek. Tym, co będzie jednak szczególnie istotne przy używaniu wozu paszowego, okazuje się przykładanie odpowiedniej wagi do sprawdzania jakości paszy podczas załadunku maszyny, ponieważ w czasie całego procesu jej podawania operator nie ma możliwości bieżącego kontrolowania, czy nie zawiera ona zepsutych i niepełnowartościowych komponentów.

Rodzaje konstrukcji spotykane w paszowozach

Paszowozy są niezbędnym wyposażeniem gospodarstw, które utrzymują duże lub średnie stada krów, a urządzenia o nieco mniejszej pojemności mogą się sprawdzić nawet tam, gdzie obsada obory jest stosunkowo niewielka. O wyborze konkretnego wozu paszowego decydują różne jego cechy, jednak podstawowym wyróżnikiem jest zwykle zastosowany system mieszania paszy. Producenci proponują dwa podstawowe rodzaje maszyn – pionowe oraz poziome wozy paszowe. Na rynku jako pierwsze pojawiły się urządzenia z pionowym systemem mieszania, jednak wielu renomowanych producentów ma w swej ofercie oba typy maszyn, ponieważ każde z rozwiązań ma swoje zalety.

Wozy paszowe poziome mają mieszadła ustawione prostopadle do podłoża oraz zaokrągloną patrząc z góry komorę mieszania. W przypadku, gdy są wyposażone w większą ilość mieszadeł, jest ona odpowiednio wydłużona. W klasycznych konstrukcjach materiał do sporządzania TMR-u lub PMR-u jest podawany od góry, choć możliwe są także ułatwiające załadunek uchylne klapy czy specjalnie wyprofilowane podnośniki. Same mieszadła są wyposażone w noże tnące oraz uzwojenie, którego zadaniem jest właściwe rozprowadzanie i mieszanie ciętego materiału. Podczas mieszania składniki paszy są transportowane ku górze, a ich miejsce zajmują inne, opadające grawitacyjnie w dół. Dla lepszego radzenia sobie z balotami często stosuje się uzwojenie stożkowe o różnej liczbie zwojów, w zależności od wysokości zbiornika. Jeśli jest ona wyższa, w urządzeniu może „zmieścić się” większa liczba zwojów, dzięki czemu proces mieszania będzie przebiegał szybciej. Do przekazywania napędu zwykle wykorzystywane są bezawaryjne przekładnie kątowe.

Na innej zasadzie pracują paszowozy z mieszadłami poziomymi. W tym przypadku skrzynia ma w poziomie przekrój prostokąta, a w pionie przypomina nieco literę „U” o zdecydowanie rozchylonych końcach. Wzdłuż skrzyni, równolegle do podłoża, zamocowane są dwa obracające się ślimaki tnąco-mieszające. Zwoje są rozmieszczone na całej ich długości i mają równą wysokość. Na ich powierzchni mocowane są również specjalne noże rozdrabniające paszę. Przy takiej konstrukcji materiał jest również podawany grawitacyjnie od góry. Podczas pracy paszowozu jest on cięty i wynoszony ku górze za sprawą ślimaków obracających się przeciwbieżnie, jednocześnie ta część składników, która znajduje się przy ścianach bocznych, jest wciągana w dół, a następnie wynoszona środkiem. Za ruch ślimaków odpowiada – w zależności od modelu – prosta przekładnia łańcuchowa lub planetarna.

Zarówno wozy poziome, jak i pionowe mają swoich zwolenników. W urządzeniach z mieszadłami pionowymi trudniej o zachowanie niższej wysokości  maszyny, ponieważ ślimaki muszą mieć odpowiednią długość. Paszowozy poziome mają tu znacznie większe możliwości, jeśli chodzi o dopasowanie do obór o wyjątkowo niskich wjazdach. Jeśli natomiast chodzi o długość, to sytuacja jest odwrotna, bardziej kompaktowe okazują się urządzenia z mieszadłami pionowymi. Paszowozy tego rodzaju lepiej sprawdzą się więc tam, gdzie niedostatek miejsca wewnątrz obory utrudnia manewrowanie.

Rozwiązania ułatwiające korzystanie z paszowozu

Paszowóz jest urządzeniem, które jest wykorzystywane przez cały rok, bardzo ważne są więc rozwiązania, które ułatwiają jego obsługę i sprawiają, że pasza może być podawana sprawnie. Do najważniejszych kwestii należy wytrzymałość urządzenia. Ze względu na duże obciążenia ważna jest stabilna rama gwarantująca właściwą sztywność, a także blacha, z której wykonano komorę mieszalnika. Warto pamiętać, że ma ona kontakt z dużą ilością materiału roślinnego, w tym z kiszonkami, powinna więc być odpowiednio gruba i właściwie zabezpieczona przed działaniem kwasów.

Ważnym wyposażeniem paszowozu jest automatyczna waga, która usprawni zestawianie właściwej dawki. Oddzielne odważanie składników okazuje się w praktyce kłopotliwe, a metoda odmierzania „na oko” jest zaprzeczeniem idei stosowania TMR-u czy PMR-u. Paszowozy są zwykle ładowane z wykorzystaniem ładowarki teleskopowej lub ciągnika z zamontowanym TUR-em, a materiał jest podawany od góry. Wymaga to operowania maszynami na zewnątrz lub w pomieszczeniach z dachem znajdującym się na odpowiednio dużej wysokości. Wyposażenie wozu paszowego w tylny system ładowania może umożliwić wykonanie tej operacji także pod niższą wiatą czy wręcz w oborze.

Jednym z podstawowych kryteriów doboru właściwego paszowozu jest to, czy jest wyposażony w dopasowany do potrzeb system podawania TMR-u na stół paszowy. Tam, gdzie szerokość stołów jest większa, lepiej od bocznych czy tylnych wysypów grawitacyjnych sprawdzi się odpowiedni podajnik taśmowy z wygodną regulacją wysokości. Używanie taśmy wysypowej pozwoli także na zdecydowanie bardziej równomierne rozprowadzanie paszy. W modelach, w których taśma jest regulowana hydraulicznie, obsługa paszowozu będzie szybsza i zdecydowanie łatwiejsza.

Ciekawym rozwiązaniem ułatwiającym korzystanie z paszowozu jest możliwość zastosowania w nim niezależnego układu hydraulicznego. Dzięki temu w sytuacji, gdy do paszowozu podłączane są różne ciągniki używane w gospodarstwie, nie dojdzie do mieszania rozmaitych typów czynnika hydraulicznego, co może powodować usterki i częstszą konieczność wymiany samego płynu i filtrów. Ma to znaczenie zwłaszcza wtedy, gdy eksploatowane są jednocześnie dwie maszyny, jedna nowszego typu i druga znacznie starsza.

Przydatnym, choć prostym rozwiązaniem jest również umieszczana w dyszlu paszowozu stopa unoszona hydraulicznie. Dzięki niej łatwo można ustawić wóz paszowy w stabilnej pozycji podczas rozprzęgania z ciągnikiem, znacznie szybciej można go również podpiąć.

Choć większość paszowozów stanowią urządzenia ciągnione, to w przypadku niewielkich obór i bardzo małych stad liczących od 5 do 10 sztuk ich używanie jest nieopłacalne. Korzyści ze stosowania TMR-u są jednak niezależne od pogłowia, dlatego nawet przy niewielkiej obsadzie jego podawanie może się okazać bardzo efektywne. W takich sytuacjach dobrym i dającym znaczne oszczędności pomysłem jest skorzystanie z urządzenia podwieszanego. Takie rozwiązanie można też wykorzystać przy sporządzaniu niewielkich porcji dla wyodrębnionej mniejszej grupy o specjalnych potrzebach żywieniowych np. dla krów, które są aktualnie zasuszane.